Türkiye ve Mısır arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin oldukça eskiye dayanan bir geçmişi bulunmaktadır. Söz konusu ilişkiler yakın geçmişte yaşanan siyasi ilişkilerden etkilenmeksizin yoğun bir şekilde varlığını sürdürmektedir. İki ülkenin içinde bulunduğu coğrafya ve sahip olduğu stratejik konum, iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin de önemini artırmaktadır; zira Mısır, Türkiye’nin son yıllarda ticari ilişkilerini artırmayı hedeflediği Afrika’ya açılan kapısı durumundayken, Türkiye ise Mısır’ın Batı ve Asya ülkeleri ile kurduğu ticari ilişkilerde köprü konumundadır.
İki ülke arasındaki ticaret hacmi yıldan yıla artan bir grafik eğrisi oluşturmaktadır. 2020 yılına bakılacak olursa, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 5 milyar doları aştığı görülmektedir[1]. Türkiye, Mısır’ın en çok ithalat yaptığı 5. ülke konumunda iken Mısır ise Türkiye’nin Afrika’da en fazla ihracat yaptığı ülke konumundadır. Bu yoğun ticari ilişki doğrultusunda Mısır’da 200’den fazla Türk firması faaliyet göstermekte olup Mısır’daki Türk yatırımları 2 milyar doları aşmış durumdadır.
İki ülke arasındaki ticaret hacminin önemli bir düzeye ulaşmış olmasına ve her geçen yıl artmasına rağmen, Üretici Kayıt Sistemi, gümrük uygulamaları, döviz limitleri, taşımacılık sektöründe yaşanan sistemsel sorunlar, uzun süren vize başvuru süreçleri gibi sorunlar da yatırımcıların, ihracatçıların ve ithalatçıların halen karşılaştığı sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır. İki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin yeniden normale dönmesi ile söz konusu sorunların da kısa süre içinde çözüme kavuşturulması beklenmektedir.
İki ülke arasındaki ticari rejimi düzenleyen en önemli belge, 2005 yılında imzalanan ve 2007 yılında yürürlüğe giren Türkiye Cumhuriyeti ile Mısır Arap Cumhuriyeti Arasında Bir Serbest Ticaret Alanı Tesis Eden Anlaşma’dır (“STA” veya “Anlaşma”). Bu anlaşma uyarınca Türkiye ve Mısır arasında serbest ticaret alanı kurulmuştur. Taraf ülkeler ithalatlarında mallara ilişkin kendi gümrük sınıflandırmasını uygulamaktadır. Gümrük vergileri konusunda ise “En Çok Korunan Ulus Kaydı” uygulanması kararlaştırılmıştır.
Anlaşma kapsamında yer alan sanayi ürünleri için ithalatta ve ihracatta gümrük vergileri, eş etkili vergiler ve mali nitelikteki gümrük vergileri kaldırılmış; taraflar arasındaki ticarette, ithalata ve ihracata ilişkin yeni gümrük vergisi veya eş etkili vergi konulmaması, halen uygulananların ise artırılmaması kararlaştırılmıştır. İthalat ve ihracattaki tüm miktar kısıtlamaları ve eş etkili önlemler kaldırılmıştır. Diğer yandan, taraflar arasındaki ticarette, ithalata ve ihracata dair hiçbir yeni miktar kısıtlaması veya eş etkili önlem konulmayacaktır.
Temel tarım, işlenmiş tarım ve balıkçılık ürünleri ile ilgili olarak ise anlaşma uyarınca tarım ticaretinin gelişmesini sağlamak amacıyla karşılıklı tavizler içeren Protokol imzalanmıştır. Bunun yanında, taraflar, sağlık ve bitki sağlığı konularındaki mevzuatlarını, keyfi veya haksız ayrımcılık şeklinde veya aralarındaki ticarete gizli kısıtlama aracı olarak uygulamayacaklarını kararlaştırmışlardır.
İç vergilendirme konusunda ise taraflar, GATT 1994 m. III’te öngörülen ulusal muamele kuralı ve diğer ilgili DTÖ anlaşmaları uyarınca muamele yapacaklarını kararlaştırmıştır. Belirtmek gerekir ki ihracatçı firmalar, taraflardan birinin ülkesine ihraç edilen ürünlere konulan doğrudan veya dolaylı vergilendirme miktarından daha fazla iç vergi iadesinden yararlanamayacaklardır.
Damping, ödemeler dengesi güçlüğü halinde, bir ürünün çok yüksek miktarda ithal edilmesi halinde alınabilecek koruma önlemleri konusunda taraflar DTÖ Anlaşma hükümlerine uygun önlem alma haklarını saklı tutmuştur.
Karşılıklı ticarette malların menşeinin tayininde ise Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu Sistemi kapsamında uyumlaştırılmış tercihli menşe kurallarını uygulamak hususunda taraflar mutabık kalmışlardır.
Türkiye ve Mısır arasındaki ticari ve hukuki rejim üzerinde iki ülke arasında yürürlükte olan STA’nın yanında iki ülkenin imzaladığı diğer iki taraflı ve tarafı oldukları çok taraflı uluslararası antlaşmalar de etkili olmaktadır. İki ülke arasında imzalanan iki taraflı uluslararası anlaşmalar şunlardır:
- Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (1993)
- Türkiye Cumhuriyeti ile Mısır Arap Cumhuriyeti Arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma (1996)
- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Mısır Arap Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Ticaret Anlaşması (1996)
- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Mısır Arap Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Gümrük Hizmetleri Alanında İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması (1999).
Doğrudan uluslararası ticari rejime ilişkin olmasa da ticari ilişkiler ve bu ilişkilerden doğan uyuşmazlıklara dair iki ülkenin taraf olduğu çok taraflı uluslararası anlaşmalar bulunmaktadır. Bu anlaşmalar şunlardır:
- Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması Ve İcrası Hakkında 10 Haziran 1958 Tarihinde New York’ta Yapılan Sözleşme,
- Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasında Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Sözleşme (ICSID),
- GATT 1994 ve Diğer DTÖ Anlaşmaları,
- Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG)
- Enerji Şartı Anlaşması (Mısır gözlemci statüsünde)
Türkiye ve Mısır arasındaki ticari ilişkiler temel olarak iki taraf arasında imzalanan ve halen yürürlükte olan STA kapsamında ilerlemektedir. Ayrıca taraflar arasında, STA’yı destekleyici çeşitli iki taraflı anlaşmalar da imzalanmıştır. Bunun yanında her iki ülke arasında gerçekleşen ticari işlemlerden doğacak uyuşmazlıkların çözümünde uygulanabilecek birçok uluslararası anlaşma bulunması, hukuki öngörülebilirliği artırmaya ve uyuşmazlıkların etkin bir şekilde çözümlenmesine katkı sağlayacaktır.
[1]https://www.trademap.org/Bilateral.aspx?nvpm=1%7c792%7c%7c818%7c%7cTOTAL%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c1%7c1%7c1%7c1