Bir sermaye şirketi olan anonim şirketlerde yönetim ve temsil yetkileri yönetim kuruluna aittir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 367. maddesine göre, esas sözleşmede yönetim kurulu, yönetimi kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine yahut üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir. Diğer yandan yönetim kurulu, TTK m. 370 çerçevesinde, temsil yetkisini bir veya daha fazla murahhas üyeye ya da müdür olarak üçüncü kişilere devredebilmekle birlikte, en az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olması şarttır.
Genel kural bağlamında yönetim kurulu, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan şirket genel kurulunun yetkisine bırakılmış iş ve işlemler dışındaki her türlü iş ve işlemler hakkında karar almakla yetkilendirilmiştir. Bu doğrultuda, şirketin üçüncü kişilerle olan ilişki ve işlem tesis etme yetkisi yönetim kurulunda olduğu gibi bu ilişkilerden doğacak hukuki sorumluluk da yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerin sorumluluğunu gündeme getirebilmektedir. Şirket yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin temel yükümlülüğü, kendilerine bırakılan görev ve yetkileri tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirket menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmektir (TTK m.369/1). Söz konusu yükümlülüklerinin ihlali ise bu kişilerin zarar görenlere karşı hukuki sorumluluğunu doğurmaktadır.
Anonim şirket kurucularının, yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerinin hukuki sorumluluğu TTK m. 553’te düzenlenmiştir. Kanun koyucu TTK m. 553/1’de şirket yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerinin hukuki sorumluluğu bakımından kusur sorumluluğu ilkesini benimsemiştir. Bu doğrultuda şirket yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerinin hukuki sorumluluklarının doğması için üstlendikleri yükümlülüklerini kusurları ile ihlal etmeleri gerekmektedir. Başka bir deyişle, bu kişilerin yükümlülüklerini ihlal etmelerinde kusurlu olmamaları halinde, ihlalden doğan zararı tazmin yükümlülükleri doğmayacaktır. Kusurun ispatı için özel bir hüküm öngörülmemiş olup bu husus genel hükümlere tabidir.
Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler, yükümlülüklerini kusurlu olarak ihlal etmeleri halinde, şirketin yanında, şirket pay sahiplerine ve şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan da sorumlu tutulmuşlardır. Kural olarak, anonim şirkette yönetim kurulu üyeleri müteselsilen sorumludur. Söz konusu yükümlülüklerin, usulüne uygun şekilde yönetim kurulu üyelerine ve yöneticilere devredilmesi ile sınırlandırılması mümkündür. Bu durumda hukuki sorumluluk, ihlalin dayanağı olan yetki ve görevi (yönetim ve temsil yetkisi) devralan yönetim kurulu üyesi ve/veya yöneticinin sorumluluğu ile sınırlı olacaktır. Ancak görev ve yetkiyi devreden kişilerin, görev ve yetkiyi devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispatlanması halinde, devralan kişilerin fiil ve kararlarından sorumlulukları devam edecektir (TTK m.553/2).
Yukarıda yer verilen hususların yanında, yönetim kurulu üyelerinin devredilen yetki ve görevler bakımından devredilemez yetkilerinden olan üst gözetim yetkisi kapsamında, devredilen yetkiler açısından kanunlara, şirket esas sözleşmesine, iç yönergelere ve şirket kararlarına uygun kullanılıp kullanılmadığını gözetme yükümlülüğü devam edecektir. Ancak yönetim kurulu üyeleri, üst gözetim yükümlülüğü kapsamı dışında kalan bir hususta, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklardan veya yolsuzluklardan sorumlu tutulamazlar. Bu sorumsuzluk halinin gözetim ve özen yükümlülüklerinin varlığı gerekçe gösterilerek geçersiz kılınması mümkün değildir (TTK m.553/3).
Pay sahipleri, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin görev ve yetkilerini kusurlu olarak ihlal etmelerinden ötürü şirketin uğradığı zararları, ancak zararın şirkete ödenmesini isteyerek talep edebilirler (TTK m.555). Pay sahiplerinin ve şirket alacaklılarının, kendi uğradıkları zararları kendileri adına talep etmeleri mümkündür. Şirketin ihlalden doğan zararlarını talep edebilmesi için ise bu hususta genel kurul kararı alınması gerekmektedir.
Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin haksız fiil nedeniyle şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara karşı hukuki sorumluluğu ise genel hükümlere tabidir. Haksız fiilin bu kişilerin görevlerini ifa ettikleri sırada meydana gelmesi durumunda haksız fiilden anonim şirket de sorumlu olup şirketin rücu hakkı saklı tutulmuştur (TTK m.371/5, TTK m.632).